Η τζαζ μπορεί να αναλυθεί με δύο, τουλάχιστον, μεθόδους, γραμμικά ως γενέτειρα της λεγόμενης σύγχρονης μουσικής και εξελικτικά ως μουσική που κατάφερε να παραμείνει ουσιωδώς τέχνη και να αναπτυχθεί κατά τρόπους ασύγκριτους. Ανάμεσα στον μουσικό της τζαζ και στον ακροατή επιτελούνται μια σειρά από δυσεξήγητα φαινόμενα τα οποία αφορούν, ως επί το πλείστον, την ακόρεστη μεταλαμπάδευση ενός μυστηρίου το οποίο ουδέποτε αναλύεται οριστικά· ο κριτικός και ο ιστορικός της τζαζ στην πραγματικότητα αυτό το μυστήριο αποπειρώνται να ερμηνεύσουν ή να σχολιάσουν.